Ο θηλασμός, ειδικά τις πρώτες 40 ημέρες είναι απεριόριστος και χωρίς ωράριο. Ειδικά τη πρώτη εβδομάδα, δε θα πρέπει να περιμένετε να έχει το μωρό σταθερό ωράριο. Η συχνότητα του θηλασμού θα είναι 8-12 φορές την ημέρα, ενώ μπορεί κάποια γεύματα να είναι πιο πυκνά σε κάποια φάση του 24ωρου. Γρήγορα θα μπορείτε να αναγνωρίζετε τα σημάδια πείνας του μωρού σας ( βάζει τα χέρια στο στόμα, κινήσεις των άκρων, κινήσεις των χειλιών, γυρίζει το στόμα και το κεφάλι όταν του χαϊδέψετε το μάγουλο, ελαφριές κινήσεις των ματιών κάτω από τα βλέφαρα κατά τη διάρκεια του ύπνου).
Πύαρ
Πρόκειται για το γάλα που παράγεται από την 1η ως την 4η ημέρα ζωής.
Η σύστασή του είναι ιδιαίτερα υψηλή σε πρωτεΐνες (κυρίως ανοσοσφαιρίνες), Η συγκέντρωση του λίπους και της λακτόζης είναι αντίθετα χαμηλή. Η συγκέντρωση των ανοσοσφαιρινών, που περιέχονται στο πύαρ είναι πολλαπλάσια σε σχέση με το ώριμο γάλα. Για το λόγο αυτό το πύαρ χαρακτηρίζεται ως το «πρώτο εμβόλιο»
Η καροτίνη, μια πρόδρομη ουσία της βιταμίνης Α, δίνει και το κίτρινο χρώμα στο πύαρ.
Μεταβατικό γάλα
Μετά την 4η η μέρα αρχίζει η παραγωγή του μεταβατικού γάλακτος. Ο όρος μεταβατικό γάλα χρησιμοποιείται για να περιγράψει το γάλα που παράγεται μεταξύ της 4ης και 14ης ημέρας. Από τη χρονική αυτή στιγμή και μετά μειώνεται σταδιακά η περιεκτικότητα του γάλακτος σε πρωτεΐνη και νάτριο.
To ώριμο μητρικό γάλα
Ώριμο χαρακτηρίζεται το μητρικό γάλα μετά την 14η ημέρα θηλασμού. Ο όγκος γάλακτος που παράγει η μητέρα κυμαίνεται μεταξύ 600-900ml (ανάλογα με το βάρος του μωρού). O όγκος του μητρικού γάλακτος που παράγεται και καταναλώνεται από τα νεογνά είναι σημαντικά μεγαλύτερος τη νύχτα.
Το ώριμο γάλα έχει αυξημένη συγκέντρωση σε υδατάνθρακες, λίπος, πρωτεΐνες και νάτριο.
Έχετε όσο γάλα χρειάζεται το μωρό σας
Πολλές φορές δημιουργείται η εντύπωση (από την ίδια τη μητέρα ή και από το περιβάλλον) ότι η ποσότητα του γάλατος που παράγεται είναι ανεπαρκής για να καλύψει τις ανάγκες του μωρού. Η λανθασμένη αυτή εντύπωση οδηγεί δυστυχώς συχνά στην άστοχη κίνηση του να προσφέρουμε συμπλήρωμα ξένου γάλακτος. Αυτό θα πρέπει να αποφευχθεί για τους παρακάτω λόγους:
- Η ποσότητα του γάλακτος είναι φυσιολογικά χαμηλή τις δυο πρώτες ημέρες. Αυτό είναι απόλυτα λογικό αφού το γάλα παράγεται μόνο όταν το παιδί ξεκινήσει να θηλάζει (δηλαδή αφού γεννηθεί). Αν ο θηλασμός ξεκινήσει γρήγορα μετά τον τοκετό και είναι συχνός, τότε η ποσότητα του γάλακτος θα αυξηθεί ιδιαίτερα γρήγορα. Μέσα στις δυο αυτές πρώτες ημέρες. Δίνοντας συμπλήρωμα το παιδί θα χορτάσει εύκολα και δε θα θελήσει να θηλάσει το στήθος με αποτέλεσμα η παραγωγή μητρικού γάλακτος να αργήσει και να βάλουμε σε κίνδυνο το θηλασμό.
- Η ποσότητα γάλακτος που παράγεται την πρώτη ημέρα είναι περίπου 50 ml και 200 τη δεύτερη. Είναι γάλα πλούσιο σε πρωτεΐνες και αντισώματα και έχει υψηλή θερμιδική αξία. Το τελειόμηνο φυσιολογικό νεογνό έχει αρκετά αποθέματα ενέργειας και δε χρειάζεται καμιά βοήθεια με τη μορφή ξένου γάλακτος
- Η απώλεια βάρους τις πρώτες ημέρες (ως και 9% του βάρους γέννησης ) είναι απόλυτα φυσιολογικό φαινόμενο και δε σημαίνει ότι δεν έχετε αρκετό γάλα.
- Η διαδικασία του θηλασμού από το μπιμπερό διαφέρει σημαντικά από αυτή του στήθους. Αυτό μπορεί να μπερδέψει το μωρό και να δυσκολέψει το μητρικό θηλασμό. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να αποφύγουμε το μπιμπερό πριν από την ηλικία των 3 εβδομάδων. Αυτό ισχύει και για την πιπίλα. Αν το παιδί δείχνει να πεινάει, κάντε το αυτονόητο: βάλτε το στο στήθος.
Να θυμάστε ότι είναι τελείως άσκοπο να ζυγίζουμε το μωρό πριν και μετά το θηλασμό.
Στάσεις θηλασμού
Η πρώτη στάση , η θέση αντίστροφης αγκαλιάς (cross cradle hold), είναι πιο βολική σε πρωτότοκες μητέρες, καθώς καθοδηγείται εύκολα το κεφάλι προς τη θηλή
Η δεύτερη στάση, η ξαπλωτή, (side-lying hold) ενδείκνυται αν έχετε κάνει καισαρική τομή, ή αν είστε κουρασμένες, ειδικά τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό.
Η τρίτη στάση, η κλασσική (cradle hold) είναι η πιο συνηθισμένη.
Η τέταρτη στάση, η πλαϊνή (rugby hold) προτείνεται σε γυναίκες με μεγάλους μαστούς.
Η τεχνική του θηλασμού
Φροντίστε να πιάσει το μωρό με το στόμα, όσο περισσότερο στήθος γίνεται. Η σωστή τεχνική απαιτεί να πιάσει το μωρό όχι μόνο τη θηλή, αλλά τη θηλή και το μεγαλύτερο μέρος της θηλαίας άλω. Όταν η τεχνική εφαρμόζεται σωστά, λιγότερη θηλαία άλως θα φαίνεται στο κάτω μέρος απ’ ότι στο επάνω, τα χείλη του μωρού θα είναι γυρισμένα προς τα έξω, οι σιαγόνες του θα κινούνται ρυθμικά και θα ακούτε τις γουλιές όπως καταπίνει.
Η διάρκεια του θηλασμού είναι συνήθως 10-30 λεπτά. Αν πάντως το μωρό συνεχίζει να θηλάζει για μεγαλύτερο διάστημα, δεν υπάρχει κανένας λόγος να το διακόψετε.
Αν πονάτε κατά τη διάρκεια των θηλαστικών κινήσεων βγάλτε το μωρό από το μαστό, βάζοντας το μικρό δάχτυλο του χεριού σας στη γωνία του στόματός του (θα σταματήσει αυτόματα να θηλάζει). Ξεκινήστε από την αρχή.
Πόνος και ραγάδες στη θηλή
Ελέγξτε τον τρόπο που βάζετε το μωρό στο στήθος. Η λανθασμένη τεχνική του θηλασμού είναι η πιο συχνή αιτία πόνου και ραγάδων. Για να θεραπευτούν οι ραγάδες, αφήστε τη θηλή εκτεθειμένη στον αέρα. Μετά το θηλασμό, βάλτε μερικές σταγόνες γάλακτος.
Θηλασμός και διατροφή
Συνεχίστε την υγιεινή διατροφή που είχατε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Ο θηλασμός χρειάζεται ενέργεια και γι’ αυτό δεν είναι ώρα για δίαιτα. Μπορείτε να τρώτε ό, τι θέλετε, όποιο φαγητό είναι καλό για εσάς και για το παιδί. Παρόλα αυτά, ορισμένα μωράκια παρουσιάζουν κάποια ανωριμότητα στο πεπτικό τους σύστημα. Στις περιπτώσεις αυτές καλό είναι να αποφεύγονται το λάχανο, το μπρόκολο,το πράσο, τα όσπρια, τα κρεμμύδια, το πεπόνι, τα σκόρδα, οι πίτσες. Η σοκολάτα και η καφεΐνη μπορούν επίσης να είναι δύσπεπτες για το μωρό. Δοκιμάστε να τρώτε διαφορετικά φαγητά, ένα τη φορά, για να δείτε πώς αντιδρά το μωρό σας. Αν κάτι το ενοχλήσει, αποφύγετέ το για 2-3 εβδομάδες και ξαναδοκιμάστε. Μπορεί στο μεταξύ, να έχει ωριμάσει το πεπτικό σύστημα του μωρού σας και να μην υπάρχει πρόβλημα.
Αποφύγετε τον πολύ καφέ και αλκοόλ
Διατήρηση γάλατος
Μητέρες που εργάζονται μπορούν να αφαιρούν το γάλα τους με ειδικό θήλαστρο και να το διατηρούν στο ψυγείο.
Στους 4ο C (ψύξη) το μητρικό γάλα διατηρείται 72 ώρες σε ψυγείο οικογένειας που δεν κρατά σταθερή θερμοκρασία λόγω συχνής χρήσης του.
Μπορεί να διατηρηθεί για 2-3 εβδομάδες στην κατάψυξη ενός μονόπορτου ψυγείου, για 3 μήνες στην κατάψυξη ενός δίπορτου και για 6 μήνες σε ένα καταψύκτη με σταθερή θερμοκρασία -20ο C.
Το μητρικό γάλα που έχει αποθηκευτεί σε ψυγείο μπορεί να διατηρηθεί στη θερμοκρασία δωματίου για 2 ώρες. Μετά το πετάμε.
Πέτρωμα
Εμφανίζεται την 3η-4η ημέρα ως πρήξιμο στο στήθος. Καμιά φορά είναι τόσο έντονο που το μωρό δυσκολεύεται να θηλάσει. Η λύση στο πρόβλημα αυτό είναι να βγάλετε λίγο γάλα από το μαστό έτσι ώστε να μαλακώσει η θηλή και να μπορέσει το μωρό να θηλάσει. Πιέστε το στήθος και τη θηλή για να βγάλετε το γάλα κάνοντας ένα ζεστό ντουζ, ή σκύβοντας και βάζοντας το στήθος σας σε μια λεκάνη με χλιαρό νερό. Σε πολύ έντονο πέτρωμα μπορούμε να χρησιμοποιήσετε και αντλία. Για να προλάβετε το έντονο πέτρωμα, βάλτε συχνά το μωρό στο στήθος (είναι η πιο έντονη αντλία). Μεταξύ των θηλασμών, βάλτε κρύες κομπρέσες πάνω στη θηλή. Αν ο πόνος είναι έντονος, μπορείτε να πάρετε Depon.
Πλεονεκτήματα θηλασμού
Τα πλεονεκτήματα, τόσο για τη μητέρα, όσο και για το μωρό, είναι αδιαμφισβήτητα
Παρουσιάζονται σε συντομία στον παρακάτω πίνακα:
Γενικές συστάσεις για τη μητέρα
Να αποφεύγουν δίαιτες για γρήγορη απώλεια βάρους. Απώλεια βάρους 1-2 kg/μήνα δεν επηρεάζει τον όγκο του γάλατος.
Να υπάρχει ποικιλία τροφών στο διαιτολόγιο: δημητριακά, γαλακτοκομικά, φρούτα, λαχανικά και κρέας ή ψάρι
Να πίνουν σε καθημερινή βάση τουλάχιστον 3 ποτήρια γάλατος ή αντίστοιχες ποσότητες γαλακτοκομικών προϊόντων.
Να αποφεύγεται η κατανάλωση καφέ ή άλλων ποτών που περιέχουν καφεΐνη.
Αλκοόλ και θηλασμός δεν ταιριάζουν. Αν όμως πιείτε, να γνωρίζετε ότι τα υψηλότερα επίπεδα αλκοόλ βρίσκονται στο μητρικό γάλα 30-60 λεπτά μετά τη λήψη, ή 60-90 όταν το αλκοόλ έχει ληφθεί με φαγητό
Φωτεινή Παπαδημητρίου
Παιδίατρος Νεογνολόγος
PhD, MD
Πηγή πίνακα πλεονεκτημάτων και εικόνες τεχνικής και στάσεων θηλασμού: Ινστιτούτο Υγείας Παιδιού